Nad Niemnem

Justyna Orzelska jest piękną, lecz ubogą szlachcianką, zamieszkującą dworek w Korczynie. Gdy jej bogaty kuzyn, Zygmunt Korczyński odrzuca miłość dziewczyny, ta stopniowo zakochuje się w Janie Bohatyrowiczu. Nowy wybranek, choć pochodzi z niższej warstwy społecznej, urzeka dziewczynę opowieściami o przodkach, walczących w powstaniu styczniowym i rozbudza w niej ducha patriotyzmu.
„Nad Niemnem" to powieść realistyczna. Orzeszkowa z jednej strony prezentuje życie dworu, dworków i zaścianka szlacheckiego w II połowie XIX wieku, w okolicy kreślonej biegiem rzeki Niemen. Z drugiej strony przedstawia sytuację i postawy Polaków po powstaniu styczniowym. Bohaterowie przez kultywowanie tradycyjnych wartości dbają o zachowanie polskiej tożsamości. Mieszkańcy Kresów żyją nie tylko w świecie historii, ale również w świecie natury. Są w niej zadomowieni i to ona daje im pracę oraz przynosi ukojenie.

Eliza Orzeszkowa (1841-1910) – polska powieściopisarka, nowelistka, publicystka okresu pozytywizmu. Pisała pod pseudonimami: E.O., Bąk, Wa-Lit-No, Li...ka, Gabriela, Litwinka. Wiele miejsca we wczesnej twórczości zajmował problem emancypacji kobiet. Pierwsze utwory Orzeszkowej realizowały wzorzec powieści tendencyjnej i nie odznaczały się dużymi walorami artystycznymi. Kolejnym etapem twórczości pisarki był realizm. W rozprawie „O powieściach T.T. Jeża z rzutem oka na powieść w ogóle" przedstawiła założenia powieści realistycznej. Bogate obserwacje społeczne i przemyślenia na temat sytuacji człowieka w społeczeństwie znalazły odzwierciedlenie w jej największym dziele – „Nad Niemnem". Orzeszkowa była aktywna w środowisku literackim. Utrzymywała kontakty m.in. z Marią Konopnicką, z Leopoldem Méyetem i Zygmuntem Miłkowskim. W 1905 roku była nominowana do Nagrody Nobla, którą ostatecznie otrzymał Henryk Sienkiewicz.